‘सगरमाथा’
मैले तिम्रो नाम सुनेर
तिम्रो सौंदर्यता सुनेर
धेरै टाढाबाट तिमीलाई भेट्न
सोलुखुम्बु आएको थिएँ।

तर अपसोच !
तिम्रै घरमा आउँदा तिमीले एक मुस्कान दिन सकेनौ,
तिमीले बादलको घुम्टोभित्र लुकेर
तिमीले मलाई भेट्ने प्रयास पनि गरेनौ।।

अपसोच !
सगरमाथा,
म तिम्रै गाउँबाट निराश निराश फर्किदैछु ।

सम्भवत म तिमीलाई भेट्न
कहिलै आउँने छैन।

किनभने जीवन मदेखि पनि
टाढा टाढा हुँदै गइरहेको छ।

तिमीलाई भेट्न भनेर म आएको थिएँ।
तिमी मदेखि लजाएर हो
या मेरो दुर्भाग्य हो
तिमीले मलाई भेट दिन सकिनौ
आज सोलुखुम्बुबाट म निराश निराश
फर्किरहेछु,
फर्किरहेछु !

कवि डा. विष्णु राईको कविता “सगरमाथा” आत्मीय संवादात्मक शैलीमा सगरमाथाको यात्राको क्रममा धारा प्रभाह रुपमा बाचन गरियेको कविता हो।यो एक मार्मिक र गहिरो अनुभूतिसहितको यस कवितामा यात्राको उत्साह, आशा, प्रतीक्षा, अनि अन्ततः निराशाका भावहरू सजीव रूपमा प्रस्तुत गरिएका छन्।

साहित्यिक समीक्षा
विषयवस्तु र भावनात्मक गाम्भीर्यता
कविताले एउटा यात्राको कथा भन्छ—कविले सगरमाथाको सौन्दर्यको धेरै सुनिसकेका छन्। उनलाई त्यो प्रत्यक्ष रूपमा अनुभव गर्ने इच्छा छ। अन्ततः उनी टाढाबाट यात्रा गर्दै सोलुखुम्बु आइपुग्छन्। तर, जब उनी सगरमाथासँग आमनेसामने हुने आशामा हुन्छन्, प्रकृतिले उनलाई त्यो अवसर प्रदान गर्दैन। बादलको घुम्टोले सगरमाथा ढाकिएको हुन्छ, र कवि निराश हुँदै फर्किन बाध्य हुन्छन्।

यसले केवल हिमाल नदेख्ने शाब्दिक निराशा मात्र होइन, जीवनकै अस्थिरता, अप्राप्ति, अनि अधूरेपनको अनुभूतिलाई पनि उजागर गर्छ।

शैली र संरचना

• कविता संवादात्मक शैली मा लेखिएको छ, जहाँ कवि सगरमाथासँग प्रत्यक्ष संवाद गरिरहेका छन्।
• “अपसोच!”, “निरास निरास फर्किरहेछु” जस्ता भावनात्मक अभिव्यक्तिले कवितामा करुणात्मक लय सिर्जना गरेको छ।
• “बादलको घुम्टो”, “सगरमाथाको मुस्कान”, “तिमी मबाट लजायौ” जस्ता बिम्बात्मक प्रयोगले कवितालाई थप प्रभावशाली बनाएको छ।
• कविता मुक्तक शैलीमा लेखिएको छ। छन्द वा तुकबन्दी स्पष्ट रूपमा छैन, तर भावनाको प्रवाह नै यसको लय बनेको छ।

प्रतीकात्मकता र व्याख्या
सगरमाथालाई कवितामा केवल हिमालको रूपमा नभई जीवनका लक्ष्य, सपना, वा प्रिय व्यक्तिको प्रतीकका रूपमा पनि बुझ्न सकिन्छ। कविले सगरमाथासँग भेट्न नपाउनु, त्यो मुस्कान नपाउनु—केवल भौतिक विफलता मात्र होइन, जीवनमा कुनै ठूलो अभिलाषा पूरा गर्न नसक्दा अनुभूत हुने शून्यता पनि हो।

यसलाई अन्य थुप्रै तरिकामा व्याख्या गर्न सकिन्छ:

• अप्राप्त प्रेम: प्रिय व्यक्तिलाई भेट्न चाहने, तर परिस्थितिले रोक्ने प्रेमीको कथा।
• अधूरा सपना: ठूलो महत्वाकांक्षा बोकेर अघि बढ्ने तर परिस्थितिले असफल बनाउने संघर्ष।
• जीवन र मृत्युको दृष्टिकोण: मृत्युको संकेत गर्दै जीवन आफैं टाढा हुँदै गएको अनुभूति।

भावनात्मक प्रभाव
कविताले पाठकमा गहिरो करुणा पैदा गर्छ। विशेष गरी, “म तिम्रै गाउँबाट निरास निरास फर्किदैछु”, “किनभने जीवन म देखी पनि टाढा टाढा हुँदै गइरहेको छ” जस्ता पंक्तिले पाठकलाई आत्मसमीक्षाको अवसर दिन्छ।

कवितालाई अझ सुधार गरिएको भए सुनमा सुगन्ध हुने थियो।

• कविता अझ बढी दृश्यात्मक बनाउन, यात्राको कठिनाइ, वातावरणको वर्णन, वा पात्रको मानसिक अवस्थाबारे थप विस्तृत वर्णन गर्न सकिन्छ।
• अन्त्यमा निराशाको छायाँ मात्र होइन, आशाको झिनो संकेत राखिएको भए, पाठकमा अन्यथरिको भावनात्मक प्रतिक्रिया आउन सक्थ्यो।

अन्त्यमा
डा. विष्णु राईको “सगरमाथा” एक सशक्त भावना अभिव्यक्त गर्ने कविता हो, जसले यात्राको अनुभव मार्फत जीवनको अस्थिरता, अधूरे सपनाहरू, र अप्राप्त इच्छाहरूको चित्रण गर्छ। भाषा सरल भए पनि यसको प्रतीकात्मकता र गहन भावनात्मक प्रभावले यसलाई प्रभावशाली बनाएको छ।