बीपी कोइरालाले ४२–४३ वर्ष अगाडि पञ्चायती व्यवस्थाका भुइफुट्टाहरु भनी चित्रण गरेको चरित्र उक्त व्यवस्थासँगसँगै समाप्त नभइ कांग्रेस–कम्युनिष्टहरुमा रुपान्तरित भएको रोचक दृष्टान्त प्रा.कृष्ण खनालले कान्तिपुर दैनिकमा पस्किएका छन् । धनगढी बारले आयोजना गरेको बौद्धिक विमर्शमा प्रस्तुत बीपी विचारले त्यो वर्ग परिवर्तित राजनीतिमा अरु शक्तिशाली भएको देखिन्छ । नेतृत्व तहमा बौद्धिक विमर्श र छलफल त शुन्यप्रायः नै छ । यसमा रुचिराख्ने मानिस राजनीतिबाट क्रमशः पाखा लाग्दै गएका छन् । नेतृत्वमा रहेका व्यक्तिहरु त्यस किसिमको व्यक्तिसँग नजिक नै हुन चाहँदैनन् ।

त्यही भुइँफुट्टा वर्गको व्यवस्थापनमा चल्नु र रमाउनु उनीहरुको नियति भएको छ । कुनै पनि पेशा व्यवसाय नभएको, आम्दानीको वैधानिक श्रोत नदेखिने तर सत्ता, साधन र श्रोतको भरमग्दुर उपयोग गरेर समाजमा ‘प्रतिष्ठित’ देखिने, श्रोत तथा साधनको दोहन गर्न क्रियाशील हुने त्यस्तो प्रवृत्तिले नेपालको परिवर्तित राजनीतिक प्रणालीलाई कुरुप र बद्नाम बनाएको छ । राज्यको साधन र श्रोतको चरम दुरुपयोग गरी आफ्नो भौतिक प्रगति देखाउन त्यो चरित्र नेपालका सबै राजनीतिक पार्टीको शीर्षदेखि तल्लो तहसम्म शक्तिशाली देखिन्छ ।

साम, दाम, दण्ड र भेद सबै प्रयोग गरी राजनीतिलाई आफ्नो कब्जामा राखेको भुइँफुट्टाहरुको समूहले अर्को वैचारिक राजनीतिमा विश्वास राख्ने र सो अनुरुपको रुपान्तरण खोज्ने समूहलाई असान्दर्भिक बनाइसकेको छ । एककिसिमले साधन श्रोतको परिचालन गरी राज्य सत्ता नियन्त्रण गर्न उद्यत र सफल व्यक्तिलाई नै मतदाताले पनि रुचाएको हो कि भन्ने स्थिति पनि बन्दै गएको देखिन्छ । इमान्दार र निष्ठावान भन्दा वजनदार, पैसावाल, व्यापारी विचौलिया, डन र चाकरीबाजहरु नै निर्वाचनमा प्रभावशाली देखिन्छन् । सामान्य मानिसलाई प्रश्न गरिन्छ कि यसले कसरी निर्वाचन लड्छ ? खर्च जुटाउनै सक्दैन वा खर्च नै गर्दैन भन्ने भाष्य बनाइन्छ । सत्ताको वरिपरी रहेर साधनश्रोतको चरम दुरुपयोग गर्नुजस्ता सजिलो पेसा इमान्दारिताको नहुने भएकाले भुइँफुट्टाहरु सत्तासँगै यताउता हुनु व्यवस्थाको दोष होइन । यो त नेतृत्वको चरित्र, प्रवृत्ति, स्वभाव र व्यवहारको विषय हो ।

सत्ताको वरिपरी रहेर साधनश्रोतको चरम दुरुपयोग गर्नुजस्ता सजिलो पेसा इमान्दारिताको नहुने भएकाले भुइँफुट्टाहरु सत्तासँगै यताउता हुनु व्यवस्थाको दोष होइन । यो त नेतृत्वको चरित्र, प्रवृत्ति, स्वभाव र व्यवहारको विषय हो ।

त्यसैले होला युगोस्लाभ कम्युनिष्ट नेता मिलोभान जिलासले ‘द न्यू क्लास’ कम्युनिष्ट पार्टी सत्तामा पुगेपछि त्यस पार्टीका नेताहरुको ‘नयाँ वर्ग’ बन्ने गहन र मार्मिक तथ्य प्रस्तुत गर्नुभएको छ । यासेल टिटोको उत्तराधिकारीको रुपमा हेरिएका जिलास पार्टीको प्रमुख नेता थिए, सत्तामा पनि उनी बसेका थिए । जुन लक्ष्य, उद्देश्य र नारा दिएर कम्युनिष्ट पार्टी र यसको सदस्य बनिन्छ वा बनाइन्छ, पार्टी सत्तामा पुगेपछि नेतृत्वमा रहेका व्यक्तिहरुले आफ्नो विगत, प्रतिबद्धता पार्टीको विचार, धारणा र कार्यक्रम सबै बिर्सिन्छन् । वर्गविहीन समाजको नारा दिएको कम्युनिष्ट पार्टीको नेतृत्वको नै ‘नयाँ वर्ग’ को रुपमा रुपान्तरण हुन्छ । क्रान्ति, कार्यकर्ता र आदर्श समाप्त पारिन्छ । जनता र देशप्रति गरिएको यो सबैभन्दा ठूलो अपराध हो । यही विचार र धारणाका साथ ‘द न्यू क्लास’ पुस्तक लेखेका लेखक जिलास नजरबन्दमा राखिए, जेलमा कोचिए, अपमानित बनाइए र बद्नाम पनि गरियो । उनले यथार्थ चित्रण गरेका थिए, सच्चाउन आग्रह गरेका हुन्, सिद्धान्त र आदर्शप्रति इमान्दार हुन प्रेरित गरेका थिए । तर उनलाई सहेनन्, स्वीकार गरिएन् ।

विश्व राजनीतिमा उनको उक्त विचार आज पनि सान्दर्भिक छ । अरु नेपालका कम्युनिष्टहरुको हकमा त हुबहु मिल्छ । कम्युनिष्टको नाउँमा ‘नयाँ वर्ग’ बनेको छ । आलिसान महल, महँगो गाडी, दलाल तस्करहरुसँगको उठबस, खानपिन, विदेशी ब्राण्डेड पहिरन आदि इत्यादिले बीपी कोइरालाको भुइँफुट्टा नामाकरण र जिलासको ‘नयाँ वर्ग’ नेपाली राजनीतिको यथार्थ बनेको छ । यो यथार्थताले परिवर्तनको मूल मर्म र भावनामाथि प्रहार गरेको छ । देशमा अराजकता, दण्डहिनता, भ्रष्टाचार र अन्याय मौलाएको छ । सार्वजनिक संस्थाहरु किमकर्तव्यबिमुढ भएका छन् । कानुनले दिएको अधिकार र तोकिएको जिम्मेवारी वहन गर्न असफल र अक्षम सावित भएका छन् । अहँ र व्यक्तिवाद हाबी भएको छ । बहुदलीय लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाको आत्माथि प्रहार मात्र भएको छैन, यसको बद्नामी पनि व्यापक भएको छ ।

मुख्य दलहरु कांग्रेस न कम्युनिष्ट यसप्रति गम्भीर छन् । आफ्नो दायित्व र जिम्मेवारी महसुस भएकै छैन । आवाज के उठिरहेको छ, हाम्रा विषयमा मानिस के भन्दैछन् ? बुद्धिजीवीहरु कस्तो टिप्पर्णी गर्दैछन् ? बौद्धिक जगतको कस्तो धारणा छ ? यी विषयहरुमा कसैको चासो छैन । आउने निर्वाचन, त्यहाँ मेरो स्थान, सत्तामा भूमिका साधन श्रोतमा पहुँच, दलाल तस्कर माफियाहरुसँगको सामिप्यता र सम्पर्क टुट्लाकी भन्ने एकसूत्रीय अभियान छ । भागवण्डा, बाँडफाँड, आलोपालो, आफ्नो व्यवसायिक स्वार्थका खातिर करका दरहरुको हेरेफेर, अनाधिकृत व्यक्तिको पहुँच र प्रवेश, उत्तरदायित्वको अभावजस्ता अनगिन्ती सवालहरुले राज्य व्यवस्थामा भुइँफुट्टाहरु नै समाजमा कांग्रेस वा कम्युनिष्टको खोल ओढेर ‘नयाँ वर्ग’ मा रुपान्तरित बनेका छन् । शासन प्रणालीप्रति आम मानिसले गुनासो गर्ने वातावरण बनाएका छन् । नेतृत्व यसमा नै मस्त छ ।