७३ वर्षीय नरेन्द्र मोदी संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदमा भारतलाई स्थायी सदस्य बनाउन विगत १० वर्षदेखि प्रयासरत छन् । उनले भारतलाई ग्लोबल साउथको नेता र आफूलाई मुख्य प्रवक्ताको रूपमा प्रस्तुत गर्दै आएका छन् । लोकसभामा उनको समर्थन घटे पनि उनले थप पाँच वर्ष प्रधानमन्त्री बनेमा उनको हैसियत बलियो हुनसक्छ किनभने उनी विश्वका नेताहरूमा निकै वरिष्ठ मानिनेछन् ।

किंग्स कलेज लन्डनका अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धका प्राध्यापक हर्ष वी पन्त भन्छन, ‘मोदी विश्वव्यापी मञ्चमा सबैभन्दा वरिष्ठ नेताहरूमध्ये एक हुनेछन् । त्यो पनि एक नेता जसले तीन चुनाव जितेका छन् । उनले आफ्नो र भारतका लागि ठूलो लक्ष्य राखेका छन् र यो सम्भव छैन कि उसले आफ्नो विरासतसँग सम्झौता गर्नेछ ।’

पश्चिमसँग लाभदायक मित्रता
कतिपय विश्लेषकहरूका अनुसार अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा भारतसँग साझेदार कम र सरोकारवाला बढी छन् । यही कारणले गर्दा मानवअधिकारकर्मीहरूले मोदी सरकारलाई तानाशाहीको आरोप लगाए पनि पश्चिमी देशहरूले नरेन्द्र मोदीलाई समर्थन गर्छन् । अमेरिका र युरोपले जस्तै भारतलाई चीनको प्रभाव कम गर्न सक्ने देशको रूपमा हेर्छन् ।

भारत क्वाड संगठनको सक्रिय सदस्य हो, जसमा अमेरिका, जापान र अष्ट्रेलिया पनि सामेल छन् । यो संगठनलाई प्रशान्त महासागरमा चीनको बढ्दो प्रभावलाई रोक्ने शक्तिको रूपमा हेरिएको छ । यो संगठनको सदस्य भएका कारण नरेन्द्र मोदी यी तीन देशमा निकै चर्चामा छन् । गत वर्ष अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले उनलाई ‘स्टेट गेस्ट’को रुपमा वासिङ्टनमा निम्तो दिएका थिए ।

फेब्रुअरीमा अमेरिकाले भारतलाई ४ अर्ब डलरको अत्याधुनिक ड्रोन बेच्ने सम्झौता स्वीकृत गरेको थियो । यसलाई अमेरिकाले चीनको सामु भारतलाई प्रमुख रक्षा शक्ति बनाउने प्रयासका रूपमा हेरिएको छ ।

अमेरिका र विश्वका मानवअधिकार संगठनहरूले मोदी सरकारलाई अल्पसंख्यक र मिडियाको अधिकार हनन गरेको आरोप लगाउँदै आएका बेला यस्तो भइरहेको छ । यसबाहेक गत वर्ष अमेरिकाले पनि एक भारतीय नागरिकविरुद्ध न्युयोर्कमा अमेरिकी नागरिकको हत्याको षड्यन्त्र गरेको आरोपमा मुद्दा दायर गरेको थियो ।

भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको पछिल्लो दुई कार्यकालमा अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिमा भारतले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ । अब मोदीले तेस्रो कार्यकालमा यो भूमिकालाई कुन तहमा पु-याउन सक्छन् ?

त्यसैगरी, भारतको युरोपसँगको सम्बन्ध पनि विशेषगरी रक्षा र व्यापार क्षेत्रमा निकै बलियो बनेको छ । मोदीको अघिल्लो कार्यकालमा फ्रान्ससँग राफेल लडाकु विमान र स्कर्पियन पनडुब्बीको लागि सम्झौता भएको थियो ।

अन्य संसारसँग सम्बन्ध
भारतले पश्चिमी देशहरूका साथै आफ्ना विरोधीहरूसँग पनि राम्रो सम्बन्ध राखेको छ । युक्रेन युद्धका बेला भारतले रुसविरुद्ध नबोल्ने कुरा सुनिश्चित गरेको थियो । बरु रुसबाट धेरै तेल किनेको थियो ।

चीनसँग भारतको सम्बन्धमा तनाव छ तर धेरै अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चहरूमा भारत र चीन एकसाथ उभिएका छन् । ब्रिक्स संगठनबाहेक, सांघाई सहयोग संगठन फोरम पनि छ । यद्यपि, विश्लेषकहरू मोदीको तेस्रो कार्यकालमा भारत–चीन सम्बन्धमा तनाव बढ्न सक्ने विश्वास गर्छन् ।

पूर्व भारतीय राजदूत जयन्त प्रसादले सम्बन्ध अझै बिग्रन सक्ने बताएका छन् । उनले भने, ‘भारतले आफ्ना साथीहरूसँग मिलेर चीनको प्रभुत्व घटाउने प्रयास गर्नेछ ।’

मोदी सरकारले अफ्रिकामा भारतको स्थितिलाई बलियो बनाएको छ । गत वर्ष भारतमा जी–२० सम्मेलन हुँदा अफ्रिकी संघले स्थायी सदस्यता पाएको थियो । विकासोन्मुख देशहरूले अन्तर्राष्ट्रिय निर्णयहरूमा ठूलो भूमिका खेल्नुपर्नेमा भारतले जोड दिएको थियो ।

मोदी सरकारको तेस्रो कार्यकालमा पाकिस्तानसँगको सम्बन्ध कुन दिशामा जान्छ भन्ने ठूलो प्रश्न हुनेछ । आफ्नो पहिलो कार्यकालमा नरेन्द्र मोदीको पाकिस्तानसँग धेरै तहमा सम्पर्क थियो । सन् २०१५ मा उनी अचानक लाहोर पुगेका थिए, जसमा धेरै आश्चर्य व्यक्त गरिएको थियो । तर सन् २०१० देखि दुई देशबीचको सम्बन्ध बिग्रँदै गयो ।

मार्चमा पाकिस्तानमा चुनाव हुँदा र सेहबाज सरिफ प्रधानमन्त्री हुँदा नरेन्द्र मोदीले उनलाई बधाई दिएका थिए तर यो औपचारिकता वार्ता र वार्तासम्म पुग्छ कि भन्नेमा अझै शंका छ ।