काठमाडौं । नेपाली भाषा र संस्कृतिको समृद्धि र नेपाली भाषी समुदायको गौरव विश्वभर फैलिएको छ। राजनीति, चिकित्सा, विज्ञान, खेलकुद, चलचित्र, आयुर्वेद, सैनिकता, पर्वतारोहण तथा साहित्यका क्षेत्रमा नेपाली भाषी व्यक्तित्वहरूले आफ्नो योगदानद्वारा नेपाली पहिचानलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा स्थापित गरेका छन्। यस लेखमा ती १० प्रमुख व्यक्तित्वहरूको विस्तृत विवरण प्रस्तुत गरिएको छ, जसका योगदानले नेपाली भाषी समुदायलाई विश्वभर गर्वका साथ प्रस्तुत गरेको छ।

यी १० प्रमुख नेपाली भाषी व्यक्तित्वहरूले विभिन्न क्षेत्रमा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा नेपाली भाषी समुदायको गौरव स्थापना गरेका छन्।

प्रदीप खनालका धार्मिक तथा कूटनीतिक प्रयास, डा. सन्दुक रुइत र डा. महावीर पुनका वैज्ञानिक उपलब्धिहरू, पवन चाम्लिङका प्रशासनिक नेतृत्व, डेनी डेन्जोङ्पाका चलचित्र क्षेत्रका सफलताहरू, आचार्य बालकृष्णका आयुर्वेदिक योगदान, बाइचुंग भुटिया, अर्जुनकुमार गुरुङका सैनिक वीरता, माया गुरुङका पर्वतारोहण उपलब्धिहरू र लीलबहादुर क्षेत्रीका साहित्यिक कृतिहरूले नेपाली भाषी समुदायलाई विश्वभर एकता, सम्मान र गर्वका साथ प्रस्तुत गरेका छन्।

यी व्यक्तित्वहरूको योगदानले नेपाली भाषीहरूको सामाजिक, सांस्कृतिक, वैज्ञानिक र खेलकुद क्षेत्रहरूमा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा महत्वपूर्ण पहिचान स्थापित गरेको छ र भविष्यका पुस्ताहरूलाई प्रेरणा दिने अविस्मरणीय उदाहरण बनेका छन्।

प्रदीप खनाल : धार्मिक, सांस्कृतिक र कूटनीतिक अग्रगामी

प्रदीप खनाल आधुनिक युगका एक अनन्य आध्यात्मिक यात्री तथा कूटनीतिक नेताका रूपमा परिचित छन्। उनले सनातन धर्मका पुराना सिद्धान्तहरूलाई आधुनिक समयमा पुनर्जीवित गर्दै नेपाली-भारतीय धार्मिक र सांस्कृतिक सम्बन्धलाई अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा उजागर गरेका छन्।

उनले ४५० भन्दा बढी हिन्दू, बौद्ध तथा सिक्ख तीर्थस्थलहरूको परिक्रमा गरी ऐतिहासिक अध्ययन र दस्तावेजीकरण गरेका छन्। १२ ज्योतिर्लिङ्ग, ५२ शक्ति पीठ, ४ आदि शक्ति पीठ र चारधामहरूमा आधारित आध्यात्मिक महत्त्व उजागर गर्ने साहित्यिक योगदान गरेका छन्।।

नेपाल-भारतका धार्मिक, सांस्कृतिक र कूटनीतिक सम्बन्धलाई मजबुत बनाउने अन्तर्राष्ट्रिय भ्रमण र संवादमो पहल गर्न खनालले सकेका छन्। विभिन्न देशहरू भ्रमण गरी नेपाल, भारत, बंगलादेश, श्रीलंका, पाकिस्तान र तिब्बतका प्रमुख तीर्थस्थलहरूको माध्यमबाट धर्म र पर्यटनलाई एकताबद्ध गर्ने कार्य उनले गरेका छन्।

खनालको योगदानले सनातन धर्म, धार्मिक पर्यटन र सांस्कृतिक कूटनीतिमा नयाँ दिशा प्रदान गरेको छ। उनलाई आदि शंकराचार्य तथा गुरु नानक देवपछिको पहिलो आध्यात्मिक यात्रीका रूपमा पनि सम्मान गरिन थालिएको छ।

डा. सन्दुक रुइत : विश्वप्रसिद्ध नेत्र सर्जन

डा. सन्दुक रुइत नेपाली भाषी समुदायका लागि स्वास्थ्य क्षेत्रमा एक प्रेरणादायी नाम हुन्। उनले नेत्र चिकित्सा क्षेत्रमा क्रान्तिकारी योगदान पुर्‍याउँदै लाखौं बिरामीहरूलाई नयाँ दृष्टि प्रदान गरेका छन्। उनले निःशुल्क मोतियाबिन्दु शल्यक्रियाका माध्यमबाट लाखौं बिरामीहरूको दृष्टि पुनःस्थापित गरेका छन्।

उनले सन् २००६ मा रमन म्यागसेसे पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए। एसियन अफ द इयर उपाधिद्वारा उनलाई अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता दिइएको छ। डा. रुइतको कार्यले नेपाललाई विश्वभरको नेत्र चिकित्सा क्षेत्रमा एक प्रमुख स्थानमा स्थापित गरेको छ र नेपाली भाषी स्वास्थ्य सेवाको उत्कृष्ट उदाहरण बनेका छन्।

डा. महावीर पुन : वैज्ञानिक र नवप्रवर्तनका अग्रदूत

डा. महावीर पुनले नेपाली भाषी समुदायमा वैज्ञानिक र प्रविधि क्षेत्रमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएका छन्। उनका आविष्कारहरूले नेपालका दुर्गम गाउँहरूमा सूचना प्रविधिको पहुँच सुनिश्चित गरेका छन्।

पुनले नेपालका दुर्गम क्षेत्रमा वायरलेस इन्टरनेटको विकास र प्रविधिको उपयोगद्वारा डिजिटल युगमा परिवर्तन ल्याएका छन्। उनी राष्ट्रिय नवप्रवर्तन केन्द्रका संस्थापक र रमन म्यागसेसे पुरस्कार विजेता हुन्। उनको नवप्रवर्तनले नेपाली युवाहरूलाई विज्ञान र प्रविधिमा लगानी गर्ने प्रेरणा प्रदान गरेको छ।

पवन चाम्लिङ : सिक्किमका दीर्घकालीन नेतागण

पवन चाम्लिङ नेपाली भाषी नेतागणमा एक अविस्मरणीय नाम हुन्। सिक्किममा पाँच पटक मुख्यमन्त्रीको रूपमा उनले प्रदेशको विकास, हरित राज्य निर्माण र सामाजिक स्थिरता सुनिश्चित गर्न महत्वपूर्ण योगदान पुर्‍याएका छन्।

उनले सन् १९९४ देखि सन् २०१९ सम्म सिक्किमका मुख्यमन्त्रीको रूपमा दीर्घकालीन प्रशासनिक नेतृत्व गरे। सिक्किमलाई हरित राज्यमा परिणत गर्दै वातावरणीय संरक्षण तथा सामाजिक विकासमा महत्वपूर्ण पहल उनले गरेका छन्। उनको नेतृत्वले नेपाली भाषी समुदायलाई उत्कृष्ट प्रशासनिक र विकासात्मक उदाहरण प्रस्तुत गरेको छ।

डेनी डेन्जोङ्पा : अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र उद्योगका अभिनेता

डेनी डेन्जोङ्पा नेपाली भाषी समुदायका लागि चलचित्र क्षेत्रमा अन्तर्राष्ट्रिय सफलता हासिल गर्ने पहिलो नाम हुन्। उनका अभिनयले नेपाली संस्कृति र नेपाली भाषीहरूको प्रतिनिधित्व बलियो पारेको छ।

उनले बलिउड र हलिउड दुवै क्षेत्रमा सफलता प्राप्त गरेका छन्। ‘अग्निपथ’, ‘हम’, ‘घातक’जस्ता चर्चित चलचित्रहरूमा उनको अभिनय छ। हलिउड चलचित्र ‘सेभेन इयर्स इन तिब्बत’मा उनले उल्लेखनीय भूमिका निभाएका छन्। उनका अभिनयले नेपाली भाषीहरूको प्रतिभा र सांस्कृतिक प्रभावलाई विश्वभर पुर्‍याएको छ।

आचार्य बालकृष्ण : पतञ्जली आयुर्वेदका सहसंस्थापक

आचार्य बालकृष्णले नेपाली भाषी समुदायमा आयुर्वेद र योगको प्रचार-प्रसार गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपाली ज्ञानको महत्त्वलाई स्थापित गरेका छन्। उनले पतञ्जली आयुर्वेदको स्थापना र विश्वव्यापी आयुर्वेदिक उत्पादनहरू प्रवर्द्धन गरेका छन्।

उनी फोर्ब्स इन्डियाद्वारा धनाढ्य व्यक्तित्वको रूपमा मान्यता प्राप्त छन्। उनले योग र प्राकृतिक चिकित्सा प्रवर्द्धनमा उल्लेखनीय योगदान गरेका छन्। उनका कार्यहरूले प्राकृतिक चिकित्सा र योगलाई विश्वभर लोकप्रिय बनाउने कार्यमा नेपाली भाषीहरूको गौरव बढाएका छन्।

बाइचुंग भुटिया : फुटबल क्षेत्रका प्रेरणा स्त्रोत

बाइचुंग भुटिया नेपाली भाषी युवाहरूको लागि खेलकुद क्षेत्रमा एक प्रेरणादायी उदाहरण हुन्। उनले भारतीय फुटबलमा आफ्नो प्रतिभा र संघर्षले नेपाली भाषी समुदायको सम्मान कायम गरेका छन्।

‘इन्डियन फुटबलर अफ द इयर’ उपाधि पटक-पटक जितेर भारतीय फुटबलमा नेपाली प्रतिभाको परिचय गराएका छन्।अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल प्रतियोगिताहरूमा प्रदर्शन गर्दै नेपाली युवा खेलाडीहरूलाई प्रेरणा प्रदान गरेका छन्।

उनका खेलकुद उपलब्धिहरूले नेपाली भाषी समुदायलाई अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा आत्मविश्वास र गौरव प्रदान गरेको छ।

अर्जुनकुमार गुरुङ : गोर्खा सैनिकको वीरता

अर्जुनकुमार गुरुङ विश्व प्रसिद्ध गोर्खा सैनिकका रूपमा नेपाली भाषी समुदायका वीरता र बलिदानका प्रतीक हुन्। उनी दोस्रो विश्वयुद्धमा अद्वितीय वीरता प्रदर्शन गरी ब्रिटिश र भारतीय गोर्खा सैनिकहरूमा ‘भिक्टोरिया क्रस’प्राप्त गर्ने सैनिकहरूमध्ये एक थिए।

उनी नेपाली भाषी सैनिकहरूको बहादुरीलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा चिनाउने प्रेरणादायक व्यक्तित्व हुन्। उनका वीरतापूर्ण कार्यहरूले नेपाली भाषी सैनिकहरूको गौरव र बलिदानलाई विश्वभर उजागर गरेको छ।

माया गुरुङ : महिला पर्वतारोही र साहसिक प्रेरणा

माया गुरुङ नेपाली भाषी महिलाहरूको लागि पर्वतारोहणमा प्रेरणा स्रोतको रूपमा परिचित छिन्। उनले आफ्नो साहस र दृढताले नेपाली भाषी महिला पर्वतारोहीहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा नयाँ उचाइमा पुर्‍याएकी छिन्।

उनी विश्वकै उच्चतम् शिखर एभरेस्ट आरोहण गर्ने नेपाली महिला आरोहीहरूमध्ये एक हुन्। उनले ‘सेभेन समिट्स’ आरोहण अभियानमा सहभागिता जनाइन्, जसले नेपाली भाषी महिलाहरूलाई पर्वतारोहणमा आत्मविश्वास र साहसको सन्देश दिएको छ।

उनका साहसिक उपलब्धिहरूले नेपाली भाषी महिलाहरूलाई प्रेरणा प्रदान गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय पर्वतारोहणमा नेपाली प्रतिभाको परिचय गराएको छ।

लीलबहादुर क्षेत्री : साहित्य र नेपाली डायस्पोराको आवाज

लीलबहादुर क्षेत्री नेपाली साहित्यका एक प्रतिष्ठित लेखक हुन्। उनले आफ्नो साहित्यिक कृतिहरू मार्फत नेपाली डायस्पोराको सामाजिक संघर्ष, बसाइँसराइ र सांस्कृतिक परिवर्तनलाई यथार्थपरक ढंगले प्रस्तुत गरेका छन्।

उनले प्रसिद्ध कृति ‘बसाइँ’ लेखे, जसले नेपाली भाषी समुदायको जीवनशैली र सामाजिक पीडालाई उजागर गरेको छ। साहित्यिक योगदानका लागि उनले पद्मश्री पुरस्कार प्राप्त गरे, जसले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा नेपाली साहित्यको प्रतिष्ठा बढाएको छ।

गुवाहाटी, आसमका निवासीको रूपमा उनले नेपाली डायस्पोराको आवाजलाई विश्वभर पुर्‍याउन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका छन्। उनको लेखनले नेपाली भाषी समुदायको अनुभव र संघर्षलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रस्तुत गरेर नेपाली साहित्यलाई नयाँ पहिचान दिलाएको छ।